Όλα τα μέλη της Ε.Ε. γιορτάζουν την 9η Μαίου σαν την Ημέρα της Ευρώπης, σε ανάμνηση της Δήλωσης της 9ης Μαίου 1950 του Γάλλου Υπουργού των Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν, η οποία θεωρείται γενικά σαν η ιδρυτική στιγμή της διαδικασίας της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης. Εκείνην την ημέρα, μόλις 5 χρόνια μετά το τέλος του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ρομπέρ Σουμάν εκφώνησε μια ομιλία εμπνευσμένη από τον Ζαν Μοννέ στην οποία πρότεινε την ένωση των πηγών άνθρακα και χάλυβα της Γαλλίας και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΟΔΓ) σε μια οργάνωση η οποία θα ήταν ανοιχτή και προς τις άλλες χώρες της Ευρώπης.
Η συνέντευξη τύπου πραγματοποιήθηκε στις 6 μ.μ. στην Αίθουσα του Ρολογιού του Και ντ’ Ορσαί (το Γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών). Περισσότεροι από 200 δημοσιογράφοι από τη Γαλλία και το εξωτερικό προσκλήθηκαν για να καταγράψουν, την δήλωση του Ρομπέρ Σουμάν για την Ενωση των πηγών Ανθρακα και Χάλυβα. Ομως, καθώς τους ειδοποίησαν την τελευταία στιγμή, μόνο λίγοι μπόρεσαν να παραστούν, κυρίως δημοσιογράφοι από το Παρίσι υπήρξαν μάρτυρες του γεγονότος. Δεν υπήρχαν φωτογράφοι παρόντες, ούτε το ραδιόφωνο ή η τηλεόραση για να καταγράψουν το γεγονός. Αυτό σημαίνει ότι ο Ρομπέρ Σουμάν υποχρεώθηκε να μαγνητοφωνήσει την περίφημη δήλωσή του, λίγο αργότερα, για να την διασώσει.
Η Δήλωση υπογράμμιζε τον ρόλο της Γαλλίας στην οικοδόμηση μιας ισχυρής, ευημερούσας και ειρηνικής Ευρώπης, που θα βασιζόταν σε μια Γαλλο-γερμανική οργάνωση. Όχι μόνο τόνιζε τους στόχους ενός τέτοιου εγχειρήματος, αλλά πρότεινε επίσης την έναρξη διαπραγματεύσεων στη βάση αρχών οι οποίες θα ήταν απόλυτα σαφείς και προκαθορισμένες. Πρόβαλλε την αναγκαιότητα της «Ανώτερης Αρχής», για την οποία γινόταν λόγος για πρώτη φορά, στην διεθνή αρένα. Στην εισαγωγική του παρουσίαση ο Ρενέ Μαγιέρ, ο Γάλλος Υπουργός Δικαιοσύνης και μέλος της Βουλής, επέμεινε ότι η Γαλλία έπρεπε να καλέσει επίσης τα άλλα Ευρωπαϊκά έθνη να εργασθούν από κοινού για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη στην Αφρική, μιας και η Γαλλία δεν ήταν πλέον ικανή να επωμισθεί μόνη της τα έξοδα ανάπτυξης των υπερπόντιων εδαφών της.
Με αυτήν την σχεδόν επαναστατική δήλωση, ο Ρομπέρ Σουμάν και ο Ζαν Μοννέ προσπάθησαν να πυροδοτήσουν ένα κύμα σοκ που θα εξάπλωνε την διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και θα επέφερε μια βαθιά αλλαγή στις νοοτροπίες, που θα βοηθούσε να επικρατήσει η ιδέα αυτή στους λαούς της Ευρώπης.
Ο Ρομπέρ Σουμάν ήξερε ότι έπρεπε να δράσει γρήγορα εάν ήθελε να εκμεταλλευτεί το φιλο-ευρωπαϊκό πλεονέκτημα που είχε πυροδοτήσει η δήλωσή του της 9ης Μαΐου 1950.
Στις 20 Ιουνίου 1950, οργάνωσε μια Συνεδρίαση στο Παρίσι για την σύνταξη του πρώτου σχεδίου της Συνθήκης η οποία θα εγκαθίδρυε την Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Ο Ρομπέρ Σουμάν ήταν πεπεισμένος ότι η σύλληψη της ιδέας μιας και μοναδικής υπερεθνικής οργάνωσης –τον μόνο θεσμό που ανέφερε στην δήλωσή του– θα έπρεπε να την περιλαμβάνει στην αρχική σύνταξή της.
Πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων πάνω σε τεχνικά θέματα, ζήτησε από τα κράτη που ενέχονταν, να δηλώσουν την υποστήριξή τους σχετικά με την δημιουργία μιας υπερεθνικής αρχής με την ονομασία «Ανώτερη Αρχή». Οι κυβερνήσεις της Γερμανίας, Ιταλίας, Βελγίου, Ολλανδίας και Λουξεμβούργου συμφώνησαν, παρ’ όλον ότι η κυβέρνηση της Ολλανδίας εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με το ρόλο της «Ανώτερης Αρχής», τουλάχιστον έτσι όπως την αντιμετώπιζε ο Ζαν Μοννέ. Η κυβέρνηση της Βρετανίας εξακολουθούσε να απορρίπτει αυτήν την υπερεθνική αρχή, πράγμα που απέκλεισε την συμμετοχή της Βρετανίας τουλάχιστον προς το παρόν.
Στις 18 Απριλίου 1951, η Ιδρυτική Συνθήκη για την Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα υπογράφηκε στο Παρίσι από τον Ρομπέρ Σουμάν για τη Γαλλία, τον Κόνραντ Αντενάουερ για την ΟΔΓ, τους Πολ βαν Ζίλαντ και Ζοζέφ Μορίς για το Βέλγιο, τον Κόμητα Κάρλο Σφόρτσα για την Ιταλία, τον Ζοζέφ Μπες για το Λουξεμβούργο και τους Ντιρκ Στίκερ και Ζαν βαν ντεν Μπρίνκ για την Ολλανδία.
Η Ιδρυτική Συνθήκη Άνθρακα και Χάλυβα δημιουργούσε διάφορους θεσμούς υπεύθυνους για την ένωση του άνθρακα και του χάλυβα της Ευρώπης και για την διατήρηση της ειρήνης στην Ευρώπη: ·μια «Ανώτερη Αρχή» συνεπικουρούμενη από μια Συμβουλευτική Επιτροπή, μια Κοινή Συνέλευση, ένα Δικαστήριο, ένα Ειδικό Συμβούλιο των Υπουργών.
Ο Εορτασμός της 9ης Μαΐου δεν σηματοδοτεί μόνον την επέτειο της στιγμής της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης αλλά δίνει μια ευκαιρία να σκεφθεί κανείς την τρέχουσα και πραγματική κατάσταση της Ε.Ε., η οποία αλλάζει καθημερινά. Εορτάζει την πραγματικότητα της ζωής στην Ε.Ε. βασισμένης στις αρχές των νομικών κανόνων, μιας Ένωσης με δημοκρατικές αρχές που βασίζεται στην λαϊκή κυριαρχία και στις αξίες που σήμερα γίνονται αποδεκτές και τις συμμερίζεται η μεγάλη πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών.
Το νόημα του εορτασμού έγκειται στην ανάμνηση της οδού που ακολουθήθηκε για να παγιωθούν αυτές οι αρχές και οι αξίες, χωρίς να θεωρούνται δεδομένες οι νίκες που επιτεύχθηκαν.
Η Ημέρα της Ευρώπης προσφέρει μια ετήσια ευκαιρία να φέρει την Ευρώπη πιο κοντά στους Ευρωπαίους πολίτες.